Rozpad małżeństwa zazwyczaj jednoznacznie kojarzony jest z rozwodem. Tymczasem warto zastanowić się nad jeszcze jedną, mniej ostateczną drogą, jaką jest separacja. Co to jest i czym różni się od rozwodu? Kiedy sąd orzeka separację?
Co to jest separacja?
Separacja to „rozdzielenie małżonków od stołu i łoża”. Nie powoduje formalnego zakończenia małżeństwa, a jednak niesie za sobą szereg skutków prawnych, m.in. zniesienie wspólności majątkowej. Należy wyróżnić separację faktyczną i formalną.
O separacji faktycznej mówimy, gdy małżonkowie nie mieszkają ze sobą i prowadzą zupełnie osobne gospodarstwa domowe. Mimo iż faktycznie doszło do rozpadu pożycia małżeńskiego, w praktyce małżeństwo nadal trwa. Separacja faktyczna nie ma bowiem żadnych skutków prawnych.
Separacja formalna orzekana jest przez sąd i powoduje uchylenie wspólnoty małżeńskiej. Sąd rozstrzyga, czy doszło do zupełnego rozkładu pożycia, tj. wygaśnięcia między małżonkami więzi duchowej, fizycznej i materialnej. Jeśli małżonkowie nie posiadają wspólnych małoletnich dzieci sąd proceduje wniosek o separację w trybie nieprocesowym i zamiast wyroku wydaje postanowienie.
Separacja może być wstępem do rozpadu małżeństwa, ale bywa też drogą do jego ratowania. Pozwala przekonać się, czy życie w pojedynkę jest dla nas najlepszym rozwiązaniem i czy czas separacji nie zmotywuje nad do podjęcia większych starań w celu ratowania małżeństwa.
Separacja w każdej chwili może zostać zniesiona na zgodne żądanie małżonków. Wówczas wracamy do sytuacji prawnej sprzed orzeczenia separacji: wraca wspólność majątkowa i wspólna opieka nad dziećmi.
Separacja a rozwód
Separacja małżeńska może być orzeczona przez sąd w przypadku gdy nastąpił zupełny rozpad małżeństwa. W przeciwieństwie do rozwodu nie musi on być trwały. Co to oznacza w praktyce? Jako zupełność rozkładu należy rozumieć ustanie wspólnoty fizycznej, duchowej i gospodarczej. Małżonkowie nie mają wspólnego budżetu, nie spędzają razem czasu i nie tworzą wspólnego gospodarstwa domowego. Trwałość rozpadu (wymagana do orzeczenia rozwodu) wskazuje na to, że taki stan rzeczy utrzymuje się długo i nie ma podstaw by sądzić, że może się on zmienić.
O ile rozwód stanowi definitywne zakończenie małżeństwa, o tyle separacja małżeńska jest odwracalna i pozwala na powrót do poprzedniego stanu. Ma to też inną konsekwencję: separacja jedynie uchyla wspólnotę małżeńską, co nie daje małżonkom prawa do wstąpienia w kolejny związek małżeński. Nowe małżeństwo będzie mogło być zawarte dopiero po rozwodzie. Również dopiero po rozwodzie możemy wrócić do nazwiska noszonego przed sformalizowaniem związku. Warto wiedzieć, że w trakcie separacji w szczególnych przypadkach małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i wsparcia.
Jeśli separacja jest orzekana na wspólny wniosek małżonków, wówczas sąd nie orzeka o winie jednego z małżonków. Jeśli natomiast o orzeczenie separacji wnosi tylko jedna strona, sąd może orzec wspólną winę, wyłączną winę jednego z małżonków lub brak winy. Nie ma tu możliwości, która istnieje w trakcie rozwodu, by małżonkowie wspólnie żądali zaniechania rozstrzygania o winie.
Między separacją a rozwodem jest jeszcze jedna bardzo istotna różnica: separacja może być orzeczona nawet wtedy, gdy jeden z małżonków nie wyraża na nią zgody. W przypadku rozwodu zgodę musi wyrazić również drugi z małżonków. Z tego względu zdarza się, że małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia decyduje się na łatwiejszą do uzyskania separację, a rozwód traktuje jako kolejny krok. Tym bardziej, że małżonkom będącym w stanie separacji łatwiej będzie uzyskać rozwód, ponieważ nie ma konieczności powtórnego udowadniania rozkładu małżeństwa, a jedynie wykazania trwałości tej sytuacji.
Separacja a wspólnota majątkowa
Rozwód i separacja mają też pewne cechy wspólne – w obu przypadkach ustaje ustrój wspólności majątkowej, a małżonkowie nie dziedziczą po sobie. Sąd określa także m.in. o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej, miejscu zamieszkania dziecka, kontaktach z dziećmi, wysokości alimentów na dzieci i/lub małżonka.
Kiedy sąd nie orzeknie separacji?
Do bardzo rzadkich należy sytuacja, w której sąd oddala powództwo o orzeczenie separacji. Może to zrobić biorąc pod uwagę dobro małoletnich dzieci bądź też uznając, że byłaby ona sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Przed złożeniem wniosku o separację warto zasięgnąć porady doświadczonego adwokata bądź radcy prawnego, którzy w zrozumiały sposób przybliżą Państwu przepisy oraz pomogą dopełnić formalności. W przypadku pytań bądź wątpliwości nasi adwokaci są do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.